کد مطلب:29056 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

نظر شما راجع به جمله (انسان مجبور شد كه مختار باشد) چيست؟

ما معتقد به تقدير عيني هستيم؛ يعني ايجاد به اندازه چيزي را به اندازه ايجاد كردن يا اندازه براي چيزي قرار دادن. تقدير عيني خداوند عبارت است از تدبير مخلوقات به گونه اي كه پديده ها آثار خاصي بر آنها مترتب گردد و اين، طبعاً به حسب قرب و بعد هر پديده اي متفاوت خواهد بود، چنان كه نسبت به جنس، نوع، شخص و حالات شخص نيز تفاوت خواهد داشت. مثلاً تقدير نوع انسان اين است كه از مبدأ زماني خاص تا سرآمد معيني در كره زمين زندگي كند و تقدير هر فردي اين است كه در مقطع زماني محدود و از پدر و مادر معيني به وجود بيايد و همچنين تقدير روزي و ساير شؤون زندگي و افعال اختياريش عبارت است از فراهم شدن شرايط خاص براي هر يك از آن ها. در واقع، تقدير عيني خداوند؛ يعني، خداوند هر مخلوقي را با حدود، قيود، اندازه، شرايط، خصوصيات و توان هاي مخصوصي به وجود مي آورد، {V(فرقان، 2 - قمر، 49 - يس، 38 - مؤمنون، 18 - اعلي، 3)V}. اين تقدير با اختيار انسان منافات ندارد، زيرا اختيار، اعمال اختياري و مقدمات افعال اختياري ما همچون هر پديده ديگري از مجراي خاص و كادر مشخص و دايره مختص به خود تحقق مي يابد و اين همان تقدير عيني خداوند است. مثلاً سخن گفتن انسان كه يك عمل اختياري است بايد از مجرا يا مجاري خاص خود تحقق يابد. ازاين رو، خداوند با اعطاي ريه ها، حنجره ها، تارهاي صورتي، زبان، دندان ها و لب ها و... اين مجاري را براي تحقق سخن گفتن كه يك عمل اختياري مي باشد مقدور فرموده است. همچنين مقدمات افعال اختياري را نيز خداوند با شرايط خاصي مقدر فرموده، مثلاً خدا جهازات غذا خوردن را فراهم كرده و موادي آفريده تا در آن مواد تصرف شود. بايد دست و پاي باشد تا انسان بتواند در آنها تصرف كند. اگر اعضا و جوارح نبود تا تصرف در مواد خارجي انجام دهد، خوردن - كه يك فعل اختياري است - تحقق نمي يافت. به هر حال، اموري را كه خداوند به تقدير عيني مقدر فرموده، همه جبري هستند و جاي اعمال اختيار و توهم اختيار انسان در آن نيست. اعضا و جوارح ما جبراً به ما داده شده است. قدرت اختيار، تفكر و انتخاب براي ما جبري است. مقدمات اختيار و موادي كه اعمال اختياري روي آن انجام مي گيرد جبري است. خداوند متعال با تقدير عيني خود كادري را براي زندگي هر فرد مشخص مي كند كه فعاليت اختياري كه خود نيز جبراً به ما داده شده است در درون آن انجام مي گيرد. ما در درون اين كادر، مختار هستيم كه هر چه مي خواهيم بكنيم، ولي پيروي از اين كادر از اختيار ما خارج است. به بيان ديگر، اصل اختيار، مقدمات افعال اختياري و موادي كه افعال اختياري روي آن انجام مي گيرد همه براساس تقدير عيني خداوند كه براساس اقتضائات عالم هستي و جهان مخلوق بوده است جبري هستند ولي اين كه ما چگونه از اختيار خود استفاده كنيم و آن مقدمات را به كار گيريم و از مواد چه بسازيم، همه در اختيار ما بوده و خواهد بود، {V(نگا: پرسش ها و پاسخ ها، محمدرضا كاشفي، قم، نشر معارف، چاپ اول، 1380، صص 61 - 63)V}.